Een kind vergeet niet wat het lichaam wél onthoudt

De expo Stadsjuweel van SOS Kinderdorpen landde niet toevallig in het justitiepaleis te Antwerpen. Jeugdrechter Dams sprak zich bij de vernissage vanuit zijn expertise uit over de gevolgen van veelvuldig trauma in de kindertijd.

“Kinderen zijn de meest kwetsbare slachtoffers van trauma. Zelfs gebeurtenissen die zij zich niet herinneren, laten diepe sporen na in hun onderbewustzijn en beïnvloeden hun hele verdere leven.” Jeugdrechter Herman Dams ziet in zijn dossiers dagelijks de gevolgen. “Trauma’s zijn de thermometer waarmee ik mijn zaken lees. Hoe meer trauma’s, hoe groter de kans dat een jongere vastloopt.”

De eerste 1.000 dagen bepalen alles

“Een trauma is een gebeurtenis die je niet goed hebt kunnen verwerken. Voor kinderen, en zeker voor zeer jonge kinderen of zelfs pasgeborenen, is de impact enorm groot,” vertelt Dams. Volgens hem zijn de eerste levensjaren cruciaal: “Als een trauma zich voordoet in de eerste 1.000 dagen, is de kwetsbaarheid maximaal. Het actieve geheugen slaat het niet op, maar het onderbewustzijn wel. En dat maakt verwerken zo moeilijk."

10 ingrijpende jeugdervaringen die doorwegen

De wetenschap spreekt over ‘ingrijpende jeugdervaringen’ ofwel Adverse Childhood Experiences (ACE’s - zie lijst hieronder): 5 die een kind rechtstreeks meemaakt, en 5 waarvan het kind getuige kan zijn binnen het gezin.

“Bij elke jongere die ik zie, tel ik de ACE’s. Dat is mijn thermometer. Een stagiaire criminologie berekende ooit het gemiddelde in mijn dossiers: 5 tot 6 trauma’s per kind… Dat is gigantisch veel om te dragen.”

Volgens onderzoek daalt de kans om de volwassen leeftijd te halen drastisch bij meer dan acht ACE’s. “Dan wordt het trauma zo zwaar dat jongeren er soms voor kiezen uit het leven te stappen. Bij meisjes zien we dat naar binnen keren: zelfverwonding, suïcidaal gedrag. Bij jongens richt het zich vaker naar buiten: opstand, geweld, agressie.”

We kleven te snel labels

Dams maakt zich zorgen over de snelle ‘etikettering’ van kinderen.“We kleven in een razend tempo stickertjes: autisme, ADHD, ODD. Ik durf te beweren dat we niet plots met een epidemie van zulke stoornissen zitten. Veel van dat gedrag is in feite een uiting van onverwerkt trauma.”

Sommigen geraken op het slechte pad:  “Dat zijn jongeren die je in hun later leven op een verlaten pad liever niet tegenkomt. De maatschappij stelt zich na een zwaar misdrijf altijd de vraag: ‘Wie doet zoiets?’ Maar nooit: ‘Waarom is het zo uit de hand kunnen lopen?’ Het antwoord ligt al te vaak bij kindertrauma’s.”

Daarom steunt Dams initiatieven zoals SOS Kinderdorpen, die met tentoonstellingen en campagnes de gevolgen van trauma zichtbaar willen maken. “Deze tentoonstelling is nodig, heel erg nodig. En ze mag van mij permanent blijven staan, zolang er jeugdrechtbanken bestaan.”

Wat zijn de 10 ACE’s

Mishandeling: 

• Fysieke mishandeling 
• Emotionele mishandeling 
• Seksuele mishandeling

Verwaarlozing:

• Fysieke verwaarlozing
• Emotionele verwaarlozing

Huishoudelijke dysfunctie

Een ouder met een psychische aandoening 

Een ouder die verslaafd is aan drugs of alcohol 

• Een ouder of huisgenoot die is gescheiden of overleden 

• Een huisgenoot die geweld gebruikte tegen de moeder of partner (huiselijk geweld) 

• Een huisgenoot met een strafblad en gevangenisstraf