Hoe reageren op kinderen met complex trauma? De inzichten van Raphaël Gazon
Begaan met kinderen met complex trauma?
In België begeleidt SOS Kinderdorpen elke dag zo’n honderd kinderen en jongeren die niet thuis kunnen opgroeien. De meesten van hen hebben complex trauma meegemaakt. Elke dag doen we ons uiterste best om ervoor te zorgen dat zij zich gezien en gehoord voelen.Kinderen die traumatische ervaringen hebben meegemaakt, vertonen vaak gedrag dat ons kan verwarren. Hoe kunnen we hen begrijpen, en vooral: hoe reageren we op een passende manier? We legden de vraag voor aan psycholoog Raphaël Gazon.
Gedrag begrijpen
Voor alles is het cruciaal om anders te kijken naar het ‘moeilijke’ gedrag van sommige kinderen — vooral van kinderen die in een onstabiele gezinssituatie leven. Voor kinderen die opgroeien in een gezonde omgeving hoeven zulke reacties niet te verontrusten. Maar wanneer het gaat om kinderen in nood, mogen we dit gedrag niet interpreteren als provocatie of onwil. Het zijn echte overlevingsstrategieën: “Het gaat om gedragingen waarmee ze de relatie proberen te controleren, verbonden aan een enorme nood aan nabijheid en tegelijk een grote angst voor nabijheid,” legt Raphaël Gazon uit.
De psycholoog maakt daarbij twee grote categorieën van gedrag:
- Gedrag om de relatie te controleren: de volwassene provoceren, grenzen testen, conflicten creëren: manieren om een reactie uit te lokken en de stevigheid van de band te controleren.
- Gedrag om intern te reguleren: vaak onhandige, soms gevaarlijke, pogingen om een interne emotionele storm te kalmeren: verborgen automutilatie, vroeg middelengebruik, dominantie of geweld tegenover andere kinderen, enz.
Begrijpen wat er achter dit gedrag schuilgaat, is essentieel om adequaat te reageren. Zo kunnen we onze reactie aanpassen en vermijden we strafmaatregelen die op zijn best weinig effect hebben, en op zijn slechtst alles erger maken.
Een voorspelbaar kader bieden
Voor kinderen voor wie de wereld instabiel en bedreigend aanvoelt, is de voorspelbaarheid van het door volwassenen geboden kader van groot belang. “Rond deze kinderen moeten we een systeem creëren dat extreem voorspelbaar is. Een systeem van regels waarin heel duidelijk is wat kan en wat niet kan.”
De nood aan controle is sterker dan de nood aan liefde
Dat kinderen regels nodig hebben, betekent niet dat ze niet proberen om ze te omzeilen. Wanneer deze kinderen voortdurend grenzen testen, doen ze dat niet zomaar: uitzonderingen en zwakke plekken geven hen het gevoel dat ze bestaan. “Want wanneer je reageert, zelfs door te roepen of te straffen, geeft dat hen het gevoel te bestaan, controle te hebben. Kinderen met zware hechtingstrauma’s zoeken geen liefde, ze zoeken controle.”
Het kind ontmoeten in zijn wereld
Eens het kader duidelijk is, is het belangrijk het kind een gevoel van oprechte en sensitieve aanwezigheid te bieden. “We moeten voldoende gevoeligheid vinden om hen als mens te ontmoeten. En die gevoeligheid moet eerlijk, authentiek en voorspelbaar zijn,” zegt Raphaël Gazon.
Doel: een model van relationele veiligheid opbouwen
Met tijd helpt deze combinatie van begrip, consequent zijn en gevoeligheid kinderen om opnieuw vertrouwen te krijgen in de volwassenen die hen dit bieden.
“Als we tegelijk een stevig kader én die nodige gevoeligheid bieden, en dat volhouden, dan verminderen de meeste hechtingsproblemen.”
Raphaël Gazon, Psycholoog
Deze eerste veilige relationele zone wordt uiteindelijk een intern model voor het kind. Op basis van dat model leert het goede en slechte relaties herkennen en zich te richten op de relaties die hem of haar goed doen. Zo bouwt het kind stap voor stap een gevoel van veiligheid op — zowel ten opzichte van anderen als van zichzelf.
En in onze projecten?
Ook kinderen en jongeren in onze projecten, vertonen soms ‘moeilijk’ gedrag. Welke houding nemen onze teams aan om hen zo goed mogelijk te begeleiden? Antwoorden van Camille en Lyne, begeleidster en psychologe in Chantevent.