Gezien en gehoord worden in de kindertijd: “Een kwestie van leven of dood.”
Help ons het verschil te maken
In België is één op de tien kinderen niet veilig thuis. We komen hen elke dag tegen: op school, in de supermarkt, op straat… Toch voelen ze zich niet gezien en niet gehoord. Samen kunnen we dat veranderen.#GezienGehoord: de podcast
Luister naar Raphaël Gazon in onze nieuwe podcast (let op, Franstalig!) waarin hij ons helpt de gedragingen van kinderen die trauma's hebben meegemaakt beter te begrijpen. En hoe erop te reageren.Raphaël Gazon is klinisch psycholoog en specialist in complex trauma bij kinderen. Onder zijn patiënten, meestal adolescenten of volwassenen, zijn er velen die vandaag nog steeds lijden onder het feit dat hun pijn niet gehoord werd toen ze kind waren. Voor Raphaël Gazon is het belang van gezien en gehoord worden tijdens de kindertijd geen kwestie van emotioneel comfort: “Het is een kwestie van leven of dood.” Achter elke vraag om aandacht van een kind schuilt veel meer dan alleen een behoefte aan contact. Vooral wanneer het kind in nood is.
De hechtingskreet, een fundamentele hoop
“Wanneer een kind een signaal naar een volwassene stuurt, vooral naar volwassenen die belangrijk voor hem zijn, en wanneer dat kind in nood is, dan is dat niet zomaar een signaal. Het is alsof er achter bepaalde vragen een hechtingskreet zit.” Deze kreet lijkt op die van een baby die om hulp roept, een soort instinctieve oproep die gericht is op het waarborgen van zijn fysieke en psychische veiligheid. En als het kind begint te roepen (letterlijk of figuurlijk), is dat omdat het voelt “dat het er niet alleen uit zal komen”. En die kreet mag niet onderschat worden. Want eenmaal geuit, draagt hij een immense hoop: “de hoop dat ik gered zal worden. Het zijn kwesties van leven of dood,” benadrukt de psycholoog.
Eén kreet, vele vormen
Die kreet uit zich niet altijd in woorden. De kreet kan verschillende vormen aannemen, soms moeilijk te interpreteren: sommige kinderen roepen om hulp door gewelddadig te zijn, anderen saboteren zichzelf of falen opzettelijk, of vertonen risicovol gedrag (verslavingen, enz.). In sommige gevallen slaagt het kind erin zijn nood verbaal te uiten: “Voor een kind dat uit een gezin komt met grote moeilijkheden, is dat op zich al uitzonderlijk.” En precies omdat het uitzonderlijk is, moet die unieke kans om te helpen gegrepen worden. Want wanneer een kind om hulp roept en geen antwoord krijgt, kunnen de gevolgen dramatisch zijn.
De gevolgen van een niet-gehoorde kreet
Raphaël Gazon beschrijft drie belangrijkste reacties: woede, schaamte en wanhoop.
1. Woede: “Als ze me niet horen, zijn het allemaal idioten”
De eerste houding die het kind kan aannemen nadat het tevergeefs om hulp gevraagd heeft, is woede en het verbreken van de band: “Als ze me niet horen, zijn het eigenlijk allemaal idioten, ik kan niet op hen rekenen… laat ze maar allemaal de pot op.” Het kind of de adolescent concludeert dat anderen niet betrouwbaar zijn en neemt een houding van afwijzing aan tegenover de buitenwereld.
2. Schaamte: “Ik ben niets waard”
Een andere reactie kan zelfafwijzing zijn: als niemand naar me luistert, “dan ben ik niets waard, ik heb geen waarde, niemand is toch geïnteresseerd.”Dat gevoel van schaamte kan blijvend worden en desastreuze gevolgen hebben: sommige mensen gaan denken dat ze geen plek hebben op aarde. Gazon vertelt zelfs over patiënten die hem toevertrouwden niet te begrijpen wat ze in hun familie deden, en “wachten tot buitenaardse wezens hen zouden komen halen”.
3. Wanhoop: het volledig verliezen van vertrouwen in volwassenen
Wanneer zijn nood niet erkend wordt, kan het kind ophouden met hopen. “Soms is één keer genoeg om niet meer in de mensheid te geloven,” vat Raphaël Gazon samen. Die wanhoop opent de deur naar een gevoel van leegte of zelfs suïcidale gedachten.
Het risico: wantrouwen tegenover de mensheid
Hechtingsspecialisten spreken dan van epistemisch wantrouwen: het verlies van fundamenteel vertrouwen in de volwassen wereld en de mensheid in het algemeen.
“Als ik diep vanbinnen de overtuiging ontwikkel dat de mensen om me heen me niet alleen niet zullen helpen, maar me zelfs kwaad zullen doen of misbruik zullen maken van mijn kwetsbaarheid, dan wordt het heel moeilijk om goed te functioneren in het leven.”
Raphaël Gazon, Psycholoog
#GezienGehoord: onze campagne om te voorkomen dat de kreten van kinderen nog langer genegeerd worden
De reacties die Raphaël Gazon beschrijft, komen je misschien bekend voor. Onder de kinderen die opgroeien binnen de projecten van SOS Kinderdorpen België zijn ze niet zeldzaam. Iedere dag zetten onze teams alles op alles om ervoor te zorgen dat de kinderen die zij begeleiden zich gezien en gehoord voelen.
Vraagt u zich af hoe u op deze kinderen moet reageren?
- Ontdek de concrete handvatten van Raphaël Gazon
- Lees de getuigenis van Lucas (17): “Een kind zou altijd moeten worden gehoord”